सुव्रत उवाच
ब्राह्मे मुहूर्त उत्थाय भगवानथ सर्वदृक् । कृत्वा शौचविधिं स्नत्वा नित्यकर्म समाचरत् ।। १
स्वपीठेऽथ बहिर्वेद्यां स्वास्तृते निजपार्षदैः । उपाविशत्स्वभक्तानां नयनानन्दवर्धनः ।। २
त्यागिभिर्गृहिभिश्चासौ प्रणतश्च पदातिभिः । योषाभिश्च दधौ हस्ते कृष्णस्मरणमालिकाम् ।। ३
कृतनित्यविधिस्तावन्नृपतिः समुपेत्य तम् ।चन्दनाक्षतपुष्पाद्यैरुपचारैः पुपूज ह ।। ४
वर्णिराट्र पार्श्वसंस्थस्तं गृहीतसितचामरः । मुकुन्दो विजयामास व्यजनेन स चोत्तमः ।। ५
मालिकः स्थविरो वाटया हरनाथ उपेत्य तम् । धारयामास भक्तयैव पौष्पान्हारांश्च शेखरान् ।। ६
तावत्तत्रागमत्तूंर्ण ललिताप्रेषिता रतिः । वासःपोटलिकां कक्षे दधानाऽच्छाद्य वाससा ।। ७
प्रणम्य दूरे तिष्ठन्तीं तामवेक्ष्य हरिर्हसन् । किमेतदस्तीत्यप्राक्षीत्तदिङ्गितविदीश्वरः ।। ८
सोमाद्याः प्राहुरनया नूतनान्यंशुकानि ते । धनत्रयोदशीत्यद्याऽनीतानि स्वीकुरु प्रभो! ।। ९
तानाह सोऽद्य तु दिने कृष्णभूषामृजोत्सवः । क्रियतां नूत्नवासांसि धास्येऽहं प्रतिपद्दिने ।। १०
इत्थं वदत्येव हरौ मुनींस्तान् क्रोशार्थदूरे पथि वीक्ष्य योधः ।
उपागतान् गोप उपेत्य दुर्गे दौवारिकं तत्त्वरितं जगाद ।। ११
स्नत्वा व्रजन्नच्युतसन्निधानं कृतोर्ध्वपुण्ड्रो जलपात्रहस्तः ।
शुश्राव मुन्यागमनं तदैव ससम्भ्रमं तन्मयरामभट्टः ।। १२
अथद्रवन्प्रस्खलदङ्घ्रिराशु समुच्छ्वसन्बद्धकटिः सहासः ।
बद्धाञ्जलिः प्राह हरिं समेत्य स चिन्तयन्तं हृदि तत्तदेव।। १३
प्रभो! मुनीनामुपशल्य एव वृन्दानि सङ्घा अपि गौर्जराद्याः ।
समागताः सन्ति महोत्सवोऽद्य त्वद्दर्शनेनास्तु तदीक्षणानाम्।। १४
श्रुत्वा स्वभक्तनिचयागमनस्य वार्तामुत्फुल्लवक्त्रनयनाम्बुरुहोऽतिहर्षात् ।
प्रत्युग्दमोत्सुकमनाः सहसोदतिष्ठत्पीठोत्तमान्निजजनप्रियकृन्मुनीशः ।। १५
तावद्धयं चपलचारिणमानिनाय भुपाज्ञाया भृगुजिदाशु पुरोऽच्युतस्य ।
प्रावारशुभ्रपटबद्धकटिः स्वयं तं सोऽध्यारुरोह झटिति प्लुतिलाघवेन ।। १६
वल्गापकर्षणनिरुद्धजवेन तेन स्वीयाग्रपार्श्वगसमीक्षकलोकसङ्घात् ।
तत्पत्तनात्करविदूरितमार्गलोको भूरित्वरोऽपि शनकैः किल निर्ययौ सः ।। १७
शीघ्रोपबन्धशिथिलत्वचलायमानपर्याणतूर्णगतिवाजिवराधिरुढाः ।
सोमादयस्तमनुजग्मुरुदात्तकुन्ताः पग्दाश्च ताननूययुस्तरवारिहस्ताः ।। १८
सहस्रशोऽन्येऽपि नराश्च नार्यस्तानन्वयुस्त्यक्तसमस्तकृत्याः ।
हरिश्च पुर्या बहिरेत्य पार्ष्णिस्पर्शेन सोऽद्रावयदाशु वाहम् ।। १९
दूरे गतं तं सहसावलोक्य तेऽप्यश्ववाराः पदधाविताश्वाः ।
अन्वद्रवंस्ताननु भक्तसङ्घाः सर्वेऽप्यधावन्हरिमीक्षमाणाः ।। २०
उग्दच्छन्ति धरातलात्किमु दिवं किं वाम्बराद्बूतलं हंसाः ।
सन्निपतन्ति किन्नु गरुडाः किं मूर्तिमन्तोऽनिलाः ।।
इत्याश्चर्यवशात्समीक्षकजनैस्ते तर्क्यमाणा मुनीन् ।
गीतध्वाननिनादिताखिलदिशश्चैक्षन्त नारीर्नरान् ।। २१
तेऽत्येकं मुनयो मनोजवहयारुढं तमक्षिप्रियं ।
दूराद्वीक्ष्य च लक्षणैर्हरिरसौ वेगोच्छलच्छेखरः ।।
इत्यात्मान्यनुमाय हृष्टतनवस्तत्पृष्ठधावद्दया- ।
रुढान्वीक्ष्य तु सत्वरं सहजनैस्तं दुद्रुवुर्यूथशः ।। २२
सन्तप्ता वनवह्निनेव करिणो गङ्गाप्रवाहं हिमं ।
दूराद्वीक्ष्य तमुद्रावन्ति च यथा हंसाः सरो मानसम् ।।
दातारं च दरिद्रभिक्षुकजनाः सद्यो यथा ते तथा ।
धावन्ति स्म तमात्मवल्लभममी भक्तास्तदेकाश्रयाः।।२३
सर्वे ते मुनयस्तदा जविहयारुढप्रभोर्वीक्षणात्स्वीयं ।
दिव्यमवाप्य भावमभवंस्तद्देहभानोज्झिताः ।।
व्यासं वीक्ष्य शुको यथा गतवपुर्भानोऽतिदूराद्द्रवं ।
श्चापोन्मुक्तशरा इवाशुगतयस्तं लेभिरे तत्क्षणम् ।। २४
तान्प्राप्य प्रभुरश्वमाशुजविनं सोऽतिष्ठिपत्तत्क्षणं ।
तेऽपि प्रेमदृगश्रवः स्वपरमप्रेष्ठं प्रभुं दण्डवत् ।।
नेमुः क्षोणितले निपत्य मुनयश्चान्ये पुमांसस्तथा ।
योषा अप्युपविश्य भूनिहितदोर्दत्तोत्तमाङ्गा मुदा।।२५।।
सोमाद्या हरिपार्षदा अथ तदा वाजिभ्य उत्तीर्य तान्नत्वा दण्डवदाशु ते स्वतुरगानध्यारुहन्नुत्प्लवैः ।
नत्वा ते मुनयोऽतिहर्षविवशा उत्थाय फुल्लाक्षिभिः ।
सानन्दं च ससम्भ्रमं स्मितमुखाः स्वप्रेष्ठमैक्षन्त तम्।।२६।।
व्यावल्गच्चपळाश्वरोधनहठादाकृष्य वल्गां दधद्दोष्णैकेन परेण चोत्तमकशां शीर्षेल्लसच्छेखरः।
भक्ते क्षारभसादकञ्चुकधृतेः संलक्ष्यवक्षःस्थले ।
हारालिं च दधत्स पीततिलकस्तैरैक्षि शुक्लाम्बरः।।२७।।
तं वीक्ष्याक्षिमनःप्रियं मधुरया स्वानीक्षमाणं दृशा नातृप्यन्मुनयश्च ते हरिजना बद्धाञ्जलीन्संस्थिताः ।
तान्सम्भाव्य यथोचितं स भगवान्प्रायात्पुरं सादिभिः
साकं तैर्मुनिभिर्जनैश्च शनकैरानन्दयन् स्वान् पथि।।२८।।
श्रृण्वञ्छ्रीनगरागतैः कृतमसौ तासादिवाद्यध्वनिं नानादुन्दुभिश्रृङ्गझर्झररवं सद्बन्धुकीधूष्कृतीः ।
यौषाभिर्निजभक्षपात्रवसनग्रन्थीः शिरःस्वात्मनां ।
धृत्वोच्चारितगीतिकाध्वनिमपि प्रायात्समाकर्णयन्।।२९।।
पुर्यां तत्र नृपालयाङ्गणमुपेत्याश्वात्समुत्तीर्य तानावासाय यथोचितं स भगवानाज्ञाप्य सर्वांस्ततः ।
वेद्याः निम्बतरोरधो मणिमये पीठे निषीदन् स्वयं
पाकं शीघ्रमकारयन्मुनिकृते भक्तान्समुत्साहयन्।।३०।।
भूरिकालतृषितैर्विलोचनैस्तन्मुखाम्बुजसुधां सदीक्षिताम्।
सन्निपीय बहुधापि तर्पणं प्रापि नैव नृप! तर्हि सन्नृणाम्।।३१।।
सुव्रत उवाच
ब्राह्मे मुहूर्त उत्थाय भगवानथ सर्वदृक् ।
कृत्वा शौचविधिं स्नत्वा नित्यकर्म समाचरत् ।। १
स्वपीठेऽथ बहिर्वेद्यां स्वास्तृते निजपार्षदैः ।
उपाविशत्स्वभक्तानां नयनानन्दवर्धनः ।। २
त्यागिभिर्गृहिभिश्चासौ प्रणतश्च पदातिभिः ।
योषाभिश्च दधौ हस्ते कृष्णस्मरणमालिकाम् ।। ३
कृतनित्यविधिस्तावन्नृपतिः समुपेत्य तम् ।
चन्दनाक्षतपुष्पाद्यैरुपचारैः पुपूज ह ।। ४
वर्णिराट्र पार्श्वसंस्थस्तं गृहीतसितचामरः ।
मुकुन्दो विजयामास व्यजनेन स चोत्तमः ।। ५
मालिकः स्थविरो वाटया हरनाथ उपेत्य तम् ।
धारयामास भक्तयैव पौष्पान्हारांश्च शेखरान् ।। ६
तावत्तत्रागमत्तूंर्ण ललिताप्रेषिता रतिः ।
वासःपोटलिकां कक्षे दधानाऽच्छाद्य वाससा ।। ७
प्रणम्य दूरे तिष्ठन्तीं तामवेक्ष्य हरिर्हसन् ।
किमेतदस्तीत्यप्राक्षीत्तदिङ्गितविदीश्वरः ।। ८
सोमाद्याः प्राहुरनया नूतनान्यंशुकानि ते ।
धनत्रयोदशीत्यद्याऽनीतानि स्वीकुरु प्रभो! ।। ९
तानाह सोऽद्य तु दिने कृष्णभूषामृजोत्सवः ।
क्रियतां नूत्नवासांसि धास्येऽहं प्रतिपद्दिने ।। १०
इत्थं वदत्येव हरौ मुनींस्तान् क्रोशार्थदूरे पथि वीक्ष्य योधः ।
उपागतान् गोप उपेत्य दुर्गे दौवारिकं तत्त्वरितं जगाद ।। ११
स्नत्वा व्रजन्नच्युतसन्निधानं कृतोर्ध्वपुण्ड्रो जलपात्रहस्तः ।
शुश्राव मुन्यागमनं तदैव ससम्भ्रमं तन्मयरामभट्टः ।। १२
अथद्रवन्प्रस्खलदङ्घ्रिराशु समुच्छ्वसन्बद्धकटिः सहासः ।
बद्धाञ्जलिः प्राह हरिं समेत्य स चिन्तयन्तं हृदि तत्तदेव।। १३
प्रभो! मुनीनामुपशल्य एव वृन्दानि सङ्घा अपि गौर्जराद्याः ।
समागताः सन्ति महोत्सवोऽद्य त्वद्दर्शनेनास्तु तदीक्षणानाम्।। १४
श्रुत्वा स्वभक्तनिचयागमनस्य वार्तामुत्फुल्लवक्त्रनयनाम्बुरुहोऽतिहर्षात् ।
प्रत्युग्दमोत्सुकमनाः सहसोदतिष्ठत्पीठोत्तमान्निजजनप्रियकृन्मुनीशः ।। १५
तावद्धयं चपलचारिणमानिनाय भुपाज्ञाया भृगुजिदाशु पुरोऽच्युतस्य ।
प्रावारशुभ्रपटबद्धकटिः स्वयं तं सोऽध्यारुरोह झटिति प्लुतिलाघवेन ।। १६
वल्गापकर्षणनिरुद्धजवेन तेन स्वीयाग्रपार्श्वगसमीक्षकलोकसङ्घात् ।
तत्पत्तनात्करविदूरितमार्गलोको भूरित्वरोऽपि शनकैः किल निर्ययौ सः ।। १७
शीघ्रोपबन्धशिथिलत्वचलायमानपर्याणतूर्णगतिवाजिवराधिरुढाः ।
सोमादयस्तमनुजग्मुरुदात्तकुन्ताः पग्दाश्च ताननूययुस्तरवारिहस्ताः ।। १८
सहस्रशोऽन्येऽपि नराश्च नार्यस्तानन्वयुस्त्यक्तसमस्तकृत्याः ।
हरिश्च पुर्या बहिरेत्य पार्ष्णिस्पर्शेन सोऽद्रावयदाशु वाहम् ।। १९
दूरे गतं तं सहसावलोक्य तेऽप्यश्ववाराः पदधाविताश्वाः ।
अन्वद्रवंस्ताननु भक्तसङ्घाः सर्वेऽप्यधावन्हरिमीक्षमाणाः ।। २०
उग्दच्छन्ति धरातलात्किमु दिवं किं वाम्बराद्बूतलं हंसाः ।
सन्निपतन्ति किन्नु गरुडाः किं मूर्तिमन्तोऽनिलाः ।।
इत्याश्चर्यवशात्समीक्षकजनैस्ते तर्क्यमाणा मुनीन् ।
गीतध्वाननिनादिताखिलदिशश्चैक्षन्त नारीर्नरान् ।। २१
तेऽत्येकं मुनयो मनोजवहयारुढं तमक्षिप्रियं ।
दूराद्वीक्ष्य च लक्षणैर्हरिरसौ वेगोच्छलच्छेखरः ।।
इत्यात्मान्यनुमाय हृष्टतनवस्तत्पृष्ठधावद्दया- ।
रुढान्वीक्ष्य तु सत्वरं सहजनैस्तं दुद्रुवुर्यूथशः ।। २२
सन्तप्ता वनवह्निनेव करिणो गङ्गाप्रवाहं हिमं ।
दूराद्वीक्ष्य तमुद्रावन्ति च यथा हंसाः सरो मानसम् ।।
दातारं च दरिद्रभिक्षुकजनाः सद्यो यथा ते तथा ।
धावन्ति स्म तमात्मवल्लभममी भक्तास्तदेकाश्रयाः।।२३
सर्वे ते मुनयस्तदा जविहयारुढप्रभोर्वीक्षणात्स्वीयं ।
दिव्यमवाप्य भावमभवंस्तद्देहभानोज्झिताः ।।
व्यासं वीक्ष्य शुको यथा गतवपुर्भानोऽतिदूराद्द्रवं ।
श्चापोन्मुक्तशरा इवाशुगतयस्तं लेभिरे तत्क्षणम् ।। २४
तान्प्राप्य प्रभुरश्वमाशुजविनं सोऽतिष्ठिपत्तत्क्षणं ।
तेऽपि प्रेमदृगश्रवः स्वपरमप्रेष्ठं प्रभुं दण्डवत् ।।
नेमुः क्षोणितले निपत्य मुनयश्चान्ये पुमांसस्तथा ।
योषा अप्युपविश्य भूनिहितदोर्दत्तोत्तमाङ्गा मुदा।।२५।।
सोमाद्या हरिपार्षदा अथ तदा वाजिभ्य उत्तीर्य तान्नत्वा दण्डवदाशु ते स्वतुरगानध्यारुहन्नुत्प्लवैः ।
नत्वा ते मुनयोऽतिहर्षविवशा उत्थाय फुल्लाक्षिभिः ।
सानन्दं च ससम्भ्रमं स्मितमुखाः स्वप्रेष्ठमैक्षन्त तम्।।२६।।
व्यावल्गच्चपळाश्वरोधनहठादाकृष्य वल्गां दधद्दोष्णैकेन परेण चोत्तमकशां शीर्षेल्लसच्छेखरः।
भक्ते क्षारभसादकञ्चुकधृतेः संलक्ष्यवक्षःस्थले ।
हारालिं च दधत्स पीततिलकस्तैरैक्षि शुक्लाम्बरः।।२७।।
तं वीक्ष्याक्षिमनःप्रियं मधुरया स्वानीक्षमाणं दृशा नातृप्यन्मुनयश्च ते हरिजना बद्धाञ्जलीन्संस्थिताः ।
तान्सम्भाव्य यथोचितं स भगवान्प्रायात्पुरं सादिभिः
साकं तैर्मुनिभिर्जनैश्च शनकैरानन्दयन् स्वान् पथि।।२८।।
श्रृण्वञ्छ्रीनगरागतैः कृतमसौ तासादिवाद्यध्वनिं नानादुन्दुभिश्रृङ्गझर्झररवं सद्बन्धुकीधूष्कृतीः ।
यौषाभिर्निजभक्षपात्रवसनग्रन्थीः शिरःस्वात्मनां ।
धृत्वोच्चारितगीतिकाध्वनिमपि प्रायात्समाकर्णयन्।।२९।।
पुर्यां तत्र नृपालयाङ्गणमुपेत्याश्वात्समुत्तीर्य तानावासाय यथोचितं स भगवानाज्ञाप्य सर्वांस्ततः ।
वेद्याः निम्बतरोरधो मणिमये पीठे निषीदन् स्वयं
पाकं शीघ्रमकारयन्मुनिकृते भक्तान्समुत्साहयन्।।३०।।
भूरिकालतृषितैर्विलोचनैस्तन्मुखाम्बुजसुधां सदीक्षिताम्।
सन्निपीय बहुधापि तर्पणं प्रापि नैव नृप! तर्हि सन्नृणाम्।।३१।।
इति श्रीसत्सङ्गिजीवने नारायणचरित्रे धर्मशास्त्रे तृतीयप्रकरणे अन्नकूटोत्सवे मुनिसन्मुखागातभगवद्दर्शनानन्दनामाष्टमोऽध्यायः।।८।।